Nhằm góp phần bảo tồn và phát triển giống lợn Vân Pa trên địa bàn tỉnh Quảng Trị, đồng thời hỗ trợ ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất để tạo sinh kế bền vững cho người dân vùng núi khó khăn, Trung tâm Khuyến nông đã triển khai dự án trọng điểm mang tên “Xây dựng mô hình chăn nuôi lợn bản địa (lợn Vân Pa) gắn với liên kết tiêu thụ sản phẩm”. Dự án không chỉ góp phần khôi phục giống lợn đặc sản của người Pa Kô, Vân Kiều mà còn mở ra hướng đi mới trong chăn nuôi an toàn sinh học và phát triển kinh tế tuần hoàn ở miền núi.
Ứng dụng khoa học kỹ thuật để bảo tồn giống lợn quý
Giống lợn Vân Pa của đồng bào Pa Kô, Vân Kiều dọc dãy Trường Sơn tỉnh Quảng Trị từ lâu đã được xem là nguồn gen vật nuôi quý hiếm. Giống lợn này tuy nhỏ con, tăng trưởng chậm nhưng có sức đề kháng tốt, dễ nuôi và cho chất lượng thịt thơm ngon, săn chắc, được người tiêu dùng ưa chuộng. Tuy nhiên, do tập quán nuôi thả rông và áp lực kinh tế, nhiều hộ dân đã chuyển sang nuôi các giống lợn lai có tốc độ tăng trưởng nhanh, khiến đàn lợn Vân Pa thuần chủng bị suy giảm, lai tạp và đứng trước nguy cơ mai một.
Trước thực trạng đó, Trung tâm Khuyến nông đã triển khai dự án “Xây dựng mô hình chăn nuôi lợn bản địa (lợn Vân Pa) gắn với liên kết tiêu thụ sản phẩm” trên địa bàn các xã miền núi phía Tây Nam tỉnh. Đây là hướng đi quan trọng, vừa bảo tồn giá trị sinh học, vừa nâng cao thu nhập cho người dân nơi đây.
Anh Lê Thanh Tùng, Phó Trưởng phòng Chuyển giao kỹ thuật (Trung tâm Khuyến nông), cho biết: “Dự án được triển khai trong giai đoạn 2025-2027, với mục tiêu xây dựng 6 mô hình trình diễn, tổng quy mô 550 con lợn. Các hoạt động của dự án tập trung vào hỗ trợ con giống; đào tạo, tập huấn kỹ thuật chăn nuôi an toàn sinh học; thiết lập chuỗi liên kết tiêu thụ để đảm bảo đầu ra ổn định; xử lý chất thải chăn nuôi để làm phân bón, hình thành quy trình kinh tế tuần hoàn và nâng cao hiệu quả kinh tế hơn 10% so với chăn nuôi đại trà”.
Trong năm 2025, Trung tâm Khuyến nông đã triển khai 2 mô hình tại 3 xã, với 4 hộ dân tham gia. Ông Hồ Văn Tùng ở bản Bù, xã Tân Lập, cho biết: “Gia đình tôi được hỗ trợ 40 con lợn giống và hướng dẫn kỹ thuật tận tình. Trước đây tôi nuôi thả rông, nay áp dụng đệm lót sinh học, bổ sung men vi sinh nên lợn khỏe mạnh, ăn tốt, chuồng trại sạch, không còn mùi hôi. Phân chuồng được ủ làm phân bón cho cây trồng rất hiệu quả”.
Nhờ áp dụng phương pháp nuôi an toàn sinh học, đàn lợn phát triển ổn định, tỷ lệ sống đạt 100%, tăng trọng trung bình 3,5 kg/con/tháng. Dự kiến sau 8 tháng nuôi, trọng lượng đạt từ 30-35 kg/con. So với chăn nuôi truyền thống, mô hình giúp giảm ô nhiễm môi trường, hạn chế dịch bệnh, đồng thời nâng cao giá trị sản phẩm nhờ đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm.
Theo anh Lê Thanh Tùng, điểm nổi bật của mô hình là giúp thay đổi tư duy, tập quán chăn nuôi của người dân thông qua việc áp dụng các kỹ thuật mới. Thay vì thả rông dưới tán cây, gây ô nhiễm và tiềm ẩn dịch bệnh, nay đàn lợn được quản lý theo quy trình an toàn sinh học, xử lý chất thải ngay tại chuồng, tạo phân hữu cơ cho cây trồng và góp phần bảo vệ môi trường sống.
Hướng tới sinh kế bền vững và xây dựng thương hiệu đặc sản
Không chỉ dừng lại ở việc khôi phục giống vật nuôi bản địa, dự án còn mở ra hướng phát triển kinh tế lâu dài cho đồng bào dân tộc thiểu số vùng núi. Sản phẩm thịt lợn Vân Pa hiện được người tiêu dùng đánh giá cao về hương vị đặc trưng và độ an toàn. Nếu được tổ chức chăn nuôi theo chuỗi giá trị, lợn Vân Pa hoàn toàn có thể trở thành đặc sản có thương hiệu của tỉnh Quảng Trị.
Ông Trần Phước Cường, Trưởng phòng Kinh tế xã Lao Bảo, cho biết: “Trước đây, do thời gian nuôi dài và năng suất thấp, người dân ít nuôi lợn Vân Pa. Nhưng nhờ có sự hỗ trợ kỹ thuật và hướng dẫn cụ thể từ Trung tâm Khuyến nông, bà con đã mạnh dạn khôi phục nghề nuôi lợn bản địa. Đây là tín hiệu tích cực, mở ra cơ hội phát triển đặc sản địa phương gắn với thương hiệu vùng miền”.
Ông Trần Thanh Hải, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông chia sẻ: “Mục tiêu của dự án không chỉ là bảo tồn và phục hồi giống lợn Vân Pa, một nguồn gen quý hiếm của địa phương, mà còn hướng tới xây dựng sinh kế bền vững cho người dân vùng cao. Chúng tôi tập trung chuyển giao kỹ thuật từ khâu chọn giống, chăm sóc, xử lý chất thải đến liên kết tiêu thụ sản phẩm, đặc biệt là áp dụng đồng bộ các biện pháp an toàn sinh học trong chăn nuôi giúp người dân thay đổi tư duy sản xuất, tiến tới chăn nuôi hàng hóa theo hướng xanh và an toàn. Đây là hướng đi giúp đồng bào dân tộc thiểu số nâng cao thu nhập, góp phần bảo tồn đa dạng sinh học và gìn giữ giá trị văn hóa bản địa”.
Lợn bản địa Vân Pa sau khi được khôi phục nghề nuôi có tiềm năng phát triển theo hướng hàng hóa xanh và an toàn
Trong các năm 2026-2027, Trung tâm Khuyến nông sẽ tiếp tục hỗ trợ thêm 4 mô hình tại các địa phương; tổ chức tập huấn kỹ thuật; hướng dẫn sử dụng chế phẩm vi sinh; đồng thời kết nối với các doanh nghiệp và hợp tác xã để tiêu thụ sản phẩm. Mục tiêu là hình thành vùng chăn nuôi an toàn sinh học, từng bước đưa thịt lợn Vân Pa vào chuỗi thực phẩm sạch và du lịch đặc sản miền núi.
Với sự đồng hành của Trung tâm Khuyến nông cùng sự chủ động của người dân, mô hình chăn nuôi lợn bản địa Vân Pa đang dần khẳng định hiệu quả kinh tế và tính bền vững. Nếu được đầu tư và mở rộng quy mô, lợn Vân Pa hoàn toàn có thể trở thành thương hiệu nông sản đặc trưng, góp phần phát triển kinh tế-xã hội cho vùng miền núi tỉnh Quảng Trị.
Ngọc Lan – Việt Toàn – Trung tâm Khuyến nông – Cổng TTĐT tỉnh Quảng Trị, 29/10/2025
