Quản lý pH trong ao nuôi thủy sản vào thời điểm giao mùa: Thách thức và giải pháp

1. Tầm quan trọng của pH trong môi trường nuôi thủy sản

Trong các hệ sinh thái nuôi trồng thủy sản, pH (chỉ số đo độ hoạt động của ion H⁺ trong nước) là một trong những yếu tố môi trường thiết yếu, ảnh hưởng trực tiếp đến sinh trưởng, tỷ lệ sống, sinh sản và khả năng trao đổi chất của các loài thủy sinh vật. pH không ổn định có thể làm rối loạn quá trình thẩm thấu của màng tế bào, gây ra các phản ứng sinh lý bất lợi cho vật nuôi như tôm, cá.

Đối với ao nuôi tôm và cá, khoảng pH tối ưu được khuyến nghị duy trì trong khoảng 7,0 đến 8,5. Nếu pH giảm dưới 6,5 hoặc vượt quá 9, sẽ ảnh hưởng đến hệ sinh lý của động vật thủy sản, thậm chí gây chết hàng loạt nếu kéo dài.

2. Biến động pH trong thời điểm giao mùa – Nguy cơ tiềm ẩn

Vào thời điểm giao mùa – đặc biệt là giai đoạn đầu mùa mưa, chất lượng nước trong ao nuôi thường diễn biến phức tạp. Sự xuất hiện của các cơn mưa đầu mùa có thể làm giảm pH đột ngột, nhất là tại các vùng có đất phèn tiềm tàng như Đồng Tháp Mười.

Nguyên nhân chính dẫn đến sự suy giảm nhanh pH trong ao là do:

• Đất phèn bị oxy hóa khi khô: phần đất phèn nằm trên bờ ao tiếp xúc với không khí bị oxy hóa, tạo ra axit sulfuric (H₂SO₄).
• Nước mưa rửa trôi axit vào ao: lượng axit tích tụ trên bờ được nước mưa mang xuống ao, làm giảm pH đột ngột, đôi khi xuống dưới 4,5 – mức gây tử vong cho nhiều loài thủy sản.

3. Giải pháp quản lý và ổn định pH

Để kiểm soát pH hiệu quả trong giai đoạn chuyển mùa, người nuôi cần thực hiện đồng bộ các biện pháp sau:

a. Theo dõi pH định kỳ

• Kiểm tra pH 2 lần mỗi ngày: buổi sáng (8h–9h) và chiều (16h–17h).
• Lấy mẫu giữa ao, cách mặt nước ~0,5 m, đảm bảo theo đúng hướng dẫn sử dụng bộ test nhanh để có kết quả chính xác.

b. Trung hòa axit bằng vôi

• Dự phòng trước mùa mưa: rải vôi nông nghiệp (CaCO₃ hoặc CaMg(CO₃)₂) trên bờ ao và xuống mặt nước với liều lượng:
  • 10–15 kg/1.000 m² đối với ao nuôi lâu năm.
  • 50–70 kg/1.000 m² đối với ao nuôi vụ đầu tiên.
• Nếu pH vẫn thấp sau khi xử lý, tiếp tục bón lặp lại cho đến khi đạt mức ổn định.

c. Bổ sung khoáng chất và vi sinh

• Trộn vitamin C và khoáng vi lượng vào thức ăn để tăng cường sức đề kháng cho vật nuôi.
• Sau khi pH ổn định, sử dụng vi sinh xử lý đáy và gây màu nước liên tục trong 5–7 ngày để kích thích hệ vi sinh và tảo phát triển. Điều này giúp tăng năng lực đệm của nước, giảm dao động pH về sau.

Kết luận

Việc kiểm soát pH trong ao nuôi – đặc biệt là giai đoạn giao mùa – là nhiệm vụ bắt buộc để đảm bảo sự ổn định sinh học cho hệ thủy sinh. Nếu được chuẩn bị kỹ lưỡng bằng các biện pháp như theo dõi pH định kỳ, trung hòa axit bằng vôi, và duy trì hệ vi sinh – người nuôi có thể giảm thiểu thiệt hại, duy trì tăng trưởng ổn định và hướng đến một vụ nuôi hiệu quả, bền vững.

Viet Linh PT, 05/2025