Kỹ thuật trồng nấm tai mèo trên bã mía
Có 2 loại nấm mèo: nấm mèo tai mỏng (Auricularia auricula Judal schrot) là loại nấm có nhớt, màu nâu hoặc đen, hai mặt trên dưới đều nhẵn (không có lông tơ), khi nấu chín thì mềm nhũn ăn bở. Và nấm tai dày (Auricularia polytricha) mặt trên của nấm láng bóng, mặt dưới phủ lông tơ. Nấm mèo rất dễ trồng, trồng ít nhiều gì cũng được. Không cần nhiều vốn, đất đai hay mặt bằng quá nhiều. Do thích hợp với thủy thổ nấm mèo cho năng suất cao và đã có thị trường xuất khẩu.
1. Trồng nấm mèo trong túi bã mía:
Sơ đồ quy trình:
– Bước 1: Xử lý nguyên liệu
Bã mía khô tạo ẩm bằng nước vôi có pH 13, trọng lượng đóng ủ > 300 kg giúp hạn chế một phần mầm bệnh.
– Bước 2: Ủ đống
Bã mía sau khi tạo ẩm, ủ thành đống, phía dưới phải lót kệ lót, chính giữa có một cột thông hơi và dùng nilong quây xung quanh đống ủ. Trong quá trình ủ, nhiệt độ đống ủ tăng cao (60o- 80oC), cũng góp phần diệt nhiều vi sinh vật có hại. Quá trình ủ cũng làm nguyên liệu hút ẩm đồng đều hơn, cũng tạo nhiều thuận lợi cho việc khử trùng. Thời gian ủ từ 5 – 10 ngày.
– Bước 3: Đảo đống ủ
Phương pháp đảo: Đảo lớp trong ra ngoài, lớp ngoài vào trong, lớp trên cùng đảo xuống dưới và lớp dưới đảo lên trên.
Ủ lại như ban đầu kéo dài 5 – 10 ngày.
– Bước 4: Bổ sung dinh dưỡng, đống túi.
Sau khi ủ đủ thời gian, đảm bảo đống ủ sinh nhiệt, phối trộn chất dinh dưỡng: 2 % cám bắp, 3% cám gạo, 1% bột nhẹ (Có thể có hoặc không, nếu bổ sung thêm : N-P-K (15-30-15), Urê, DAP, SA liều lượng không quá 5%o, MgSO4 1 – 2%o).
Đóng túi: dùng túi 19 x 35 cm lộn đáy túi, trung bình mỗi túi nặng 1,2 – 1,5 kg/túi.
– Bước 5: Hấp thanh trùng, cấy giống
Phương pháp khử trùng phổ biến hiện nay là dùng nhiệt ẩm (có hoặc không có áp suất) và cần thiết bị tương ứng. Dù phương pháp nào cũng đều phải đảm bảo nhiệt độ và thời gian khử trùng thích hợp. Một vài nơi còn sử dụng thùng phuy, nắp đậy được làm bằng nhựa và bao bố ướt, nhiệt độ các nồi này thường không cao, khoảng 85 – 90oC, do đó, phải kéo dài 5 – 6 giờ. Nhiều nơi khác, hệ thống nấu dùng chảo có vỏ bọc bằng tôn, sắt, xi măng … dạng hình khối hộp, cửa mở ra trước mặt. Nhiệt độ nồi thường không cao, khoảng 95o – 100oC, thời gian hấp từ 3 – 4 giờ.
Sau khi hấp xong, để nguội
Phương pháp cấy giống: Cấy bề mặt.
Bước 6: Ươm sợi
Túi được cấy xong, chuyển vào phòng ươm, thời gian ươm kéo dài 20 – 30 ngày. Trong thời gian ươm sợi nên kiểm tra độ ẩm trong phòng, chỉ nên tưới nước nền tạo ẩm.
Bước 7: Chăm sóc, thu hái
Khi sợi nấm ăn kín đáy, túi có màu trắng đồng nhất, lúc này chúng ta tháo bỏ nút bông và tiến hành rạch túi, trung bình mỗi túi rạch 6 – 8 vết, 4 – 6 ngày sau khi rạch túi, từ trong các vết rạch này bắt đầu xuất hiện những nấm con, lúc này tiến hành tưới trực tiếp vào nấm con.
Trung bình tưới 2 – 3 lần/ngày. Cứ chăm sóc như vậy đến khi hái đợt thứ 2 – 3, sau mỗi lần thu hái nên tiến hành nén túi để tăng thêm độ dinh dưỡng cho nấm. Hiện nay, với một bịch 1,5 kg có thể thu được trung bình từ 70- 90g nấm mèo khô.
2. Một số bệnh thường gặp ở nấm mèo
– Bệnh sinh lý:
Nấm mèo có thể biểu hiện một số bệnh không do nhiễm khuẩn như: tơ thưa, sợi nấm mãnh, đầu hơi uốn khúc hoặc cuộn lại; tai nấm tạo cuống dài, kết chùm bông cải, tai khô cứng, đổi màu sậm hoặc màu nhạt, mỏng manh, mau già… Các biểu hiện trên thường liên quan đến yếu tố môi trường, như nơi trồng bị yếm khí (ngộp), nước tưới bị phèn, bị chua, nhiệt độ cao, thiếu ánh sáng, bị lạnh đột ngột..
– Bệnh nhiễm
Phổ biến là do vi khuẩn, nấm bệnh… Tuy nhiên, côn trùng, tuyến trùng và nhện mạt (mites) cũng là đối tượng gây thất thu nặng, chúng ăn và cắn phá tơ nấm, lây nhiễm vi khuẩn, nấm mốc… Có thể diệt chúng bằng các thuốc diệt côn trùng, ruồi, muỗi,
* Phòng bệnh
Là vấn đề lớn hiện nay, nhất là khi phong trào trãi rộng, nhà nhà trồng nấm. Với số lượng bịch nuôi trồng lớn và trồng quanh năm, nếu không có biện pháp phòng bệnh tốt, thì khó đạt được kết quả. Việc phòng bệnh bao gồm:
– Chọn giống khoẻ
– Xử lý và khử trùng tốt nguyên liệu.
– Giữ môi trường nơi nuôi trồng thật vệ sinh. Nên rửa bịch trước khi rạch 2 giờ.
– Hạn chế sử dụng thuốc sát trùng trực tiếp lên nấm.
– Chỉ nên phun thuốc trừ sâu bệnh trước và sau khi nuôi trồng.
Nên phân lô (bịch tốt, bịch xấu) để tiện chăm sóc.
Trần Tấn Khải – Trung tâm ƯD TB KH&CN Sóc Trăng
Kỹ thuật trồng nấm tai mèo (mộc nhĩ) từ mùn cưa cao su đóng bịch
I. Đặc điểm môi trường :
1) Độ ẩm:
– Độ ẩm trong bịch (giá thể) giai đoạn băng tơ 65- 70%.
– Độ ẩm môi trường nuôi trong thời gian nấm mọc ra ngoài bịch là 90 -100%.
– Nguồn nước tưới có độ PH = 7
2) Nhiệt độ:
– Nhiệt độ thích hợp từ 20-35 độ C
– Nhiệt độ dưới 10 o C và trên 40 o C nấm chậm phát triển.
– Nhiệt độ dưới 4 o C và trên 45 o C nấm không phát triển.
– Nhiệt độ dưới – 5 độ C và trên 50 độ C tơ nấm và nấm ( qủ a thể) sẽ chết.
II. Công nghệ nuôi dưỡng và chăm sóc :
1. Làm giàn nuôi:
– Cột giàn cao 2,2m, khoảng cách các cột 1,5 m
– Giàn treo dùng bạch đàn hoặc tre luồng đặc làm cây chụi lực.
– Cây treo dung “le” Thanh hoá dàn trên mỗi cây cách nhau 0,3 mét.
2. Treo bịch nấm :
-Toàn bộ môi trường nuôi dùng vôi bột rắc đều để khử vi khuẩn.
– Dùng dây buộc lên cây le mỗi dây cách nhau 0,25 – 0,30 mét.
– Khoảng cách 3- 3,5 m để một lối đi rộng 0,9 m để kiểm tra và tưới nước, thu hái dẽ dàng.
– Mỗi dây treo 6 bịch, treo úp miệng xuống. Mỗi bịch được ngăn cách nhau bởi 1 đai có đường kính 4 cm.
3. Rạch bịch: Sau khi treo nấm lên dàn, 2 ngày 1 lần kiểm tra sự phát triển của tơ nấm. Nếu tơ ăn trắng đạt từ 90 – 100% bịch là rạch được . Mỗi bịch rạch 15 nhát, chia đều trên bịch. Độ dài rạch 4 cm, độ sâu 0,5 mm.
CHÚ Ý: – Sau khi rạch phải phun thuốc khử trùng- Không rạch bịch hoặc thu nấm vào ngày mưa. Nếu sau khi rạch hoặc thu nấm gặp trời mưa thì phải dùng bạt che kín mái dàn. Nếu để nước mưa thâm nhập bịch sẽ bị mốc xanh phá huỷ không có thu hoạc.
– Bất cứ khi nào có bịch bị chớm mốc xanh nhất thiết phải loại bỏ ngay (tốt nhất phải đốt hoặc bỏ vào hố phân).
4. Tưới nước : Sau 7 -10 ngày rạch bịch hoặc thu nấm qủa thể bắt đầu mọc. Khi đó ta dùng vòi tưới nước vào mái, làm mưa nhân tạo cho nấm ướt đều là được.
CHÚ Ý; Độ ẩm trong thời gian nuôi từ 90 – 100%. Mùa thu- đông giàn che kín chống lạnh. Mùa xuân- thu giàn phải thoáng, thông gió ở phần chân và mép giàn.
5. Thu nấm: Không thu khi trời mưa. Sau khi phun từ 1-4 ngày, gặp mưa phải dùng bạt che lên nóc giàn để tránh mưa thâm nhập vào bịch. Thu xong phơi thật thưa, không chồng nấm lên nhau, chăm trở để nấm mau khô.Thu xong cho giàn thông thoáng, rắc vôi bột xuống nền và xung quanh, phun thuốc sát trùng môi trường và bịch. Sau 7-10 ngày quả thể mọc, mới được tưới nước.
Sỹ Phúc (VinhPhuc-Dost)
Trồng mộc nhĩ bằng mùn cưa
Mùn cưa là nguyên liệu tương đối nhiều ở các vùng nông thôn nước ta. Tuy nhiên, từ trước đến nay, người ta vẫn chủ yếu sử dụng mùn cưa để đun, rất lãng phí. Cách thức làm ăn kỳ này xin giới thiệu phương pháp trồng mộc nhĩ từ mùn cưa, giúp nông dân có thêm nguồn thu nhập từ loại nguyên liệu này.
Có nhiều loại mùn cưa khác nhau, tuy nhiên, không dùng mùn cưa mốc, mùn cưa của các loại có tinh dầu hoặc của các loại cây độc. Mùn cưa được thu về, cần phơi khô để tránh ẩm mốc và sử dụng lâu dài.
Khi bắt đầu ủ mùn, cần phun nước để nâng độ ẩm lên 65-70%. Trộn thêm đạm u-rê hoặc đạm sun-pát a-môn với tỷ lệ 0,5-1% và đường ca-rô với tỷ lệ 0,5 % so với trọng lượng khô của mùn cưa. Các chất này có nhiệm vụ xúc tác cho các hệ vi sinh vật hoạt động mạnh hơn. Ủ mùn cưa thành đống. Mỗi đống khoảng một tạ. Dưới đáy đống ủ nên lót một lớp vật liệu để dễ thoát nước như dát tre, nứa, cót… Nếu ủ ở ngoài trời, nên có ni-lông che mưa. Sau khi ủ 15-20 ngày, đảo đống ủ một lần. Thời gian ủ 30-45 ngày. Sau đó cho mùn cưa vào các bao tải hoặc cho ngay vào các túi ni-lông, chịu nhiệt, khoảng 1-1,5 kg mùn cưa/túi. Ðưa vào nồi hấp cách thủy để diệt các loại bào tử, vi sinh vật trong đó. Phương hướng đơn giản nhất là hấp trong thùng phuy. Thời gian hấp kéo dài 3-4 giờ kể từ lúc nhiệt độ trong lớp nguyên liệu lên tới 95- 100oC.
Cấy giống và ươm
Sau khi đã hấp, lấy mùn cưa ra, để nguội rồi san ra các túi ny-lon. Mỗi túi 1 – 1,5 kg và bắt đầu cấy giống.
Dùng que sắt khều giống từ túi ni-lông ra ngoài, trải đều trên bề mặt các túi mùn cưa. Tỷ lệ giống cấy là 00 kg mùn cưa cần bốn kg giống mộc nhĩ, dùng dây buộc miệng túi lại để ươm. Có thể làm 4 – 5 tầng ươm trên một dàn và mỗi tầng cách nhau 60 cm. Kiểu dàn giống như dàn giữ khoai tây. Nhiệt độ thích hợp là 25 – 32oC. Thời gian ươm 20-25 ngày. Ta sẽ thấy các sợi nấm mầu trắng lan dần từ trên xuống. Khi nào các sợi trắng lan gần kín đáy thì kích thích cho mộc nhĩ mọc ra. Dùng dao sắc rạch bốn, năm đường chung quanh túi ni-lông. Mỗi đường rạch dài 4-6 cm. Chỉ sau khoảng một tuần là mộc nhĩ sẽ mọc tại các điểm rạch đó.
Chăm sóc và thu hái
Khi mộc nhĩ bắt đầu mọc, phải tưới nước mỗi ngày hai, ba lần (không mở miệng túi để tưới nước vào trong vì sẽ làm túi sũng nước). Cách tưới tốt nhất là dùng bình bơm và phun sương lên mặt túi. Hạt nước nhỏ, đều sẽ tạo ẩm cho cả khu vực và ngấm dần qua vết rạch để vào túi. Lượng nước tưới nhiều hay ít phụ thuộc vào thời tiết. Sau vài ngày, mộc nhĩ đã đạt được kích thước tối ưu thì thu hoạch. Hái cả cụm mộc nhĩ và tách ra riêng biệt. Tránh làm dập nát cánh mộc nhĩ. Ðem rửa sạch và phơi khô.
Có một kinh nghiệm dân gian là muốn cánh mộc nhĩ có mầu nâu hồng thì sau khi rửa sạch, ngâm chúng vào chậu nước với một ít mảnh vỏ quýt, vỏ cam. Ngâm một đêm. Hôm sau vớt ra, phơi khô.
Giai đoạn thu hoạch kéo dài 25 – 30 ngày. Mỗi tuần thu hái một lần.
Một số loại bệnh và cách phòng trừ
Trong quá trình trồng mộc nhĩ trên mùn cưa thường xuất hiện một số bệnh như mốc xanh, mốc vàng hoa cau, mốc đen. Các loại mốc này phát triển đồng thời cùng với sợi nấm. Chúng có thể làm chết hoàn toàn sợi nấm.
Nấm mực thường xuất hiện trong túi ni-lông và cạnh tranh chất dinh dưỡng của nấm mộc nhĩ. Nguyên nhân do chọn lựa và xử lý nhiệt cho nguyên liệu chưa tốt. Ngoài ra, độ ẩm trong túi quá cao cũng dễ bị bệnh.
Ðể phòng, chống các loại bệnh trên cần phải hết sức coi trọng khâu xử lý nguyên liệu, bảo đảm đủ nhiệt độ và đủ thời gian hấp. Nhà xưởng phải được vệ sinh thường xuyên và giữ cho thoáng mát.
Theo tài liệu khuyến nông – ND, 23/3/2006
Hiệu quả chương trình trồng nấm, mộc nhĩ
Theo Trung tâm sản xuất giống nấm và chuyển giao kỹ thuật trồng nấm (Hội Làm vườn tỉnh Tuyên Quang), hiện nay nhiều hộ nông dân trong tỉnh thực hiện chương trình trồng nấm, mộc nhĩ đạt hiệu quả kinh tế, có thêm thu nhập tạo được nhiều việc làm.
Năm 2009, thực hiện chương trình đào tạo nghề ngắn hạn cho lao động nông thôn và dân tộc thiểu số do UBND tỉnh giao, Trung tâm đã tổ chức được 2 lớp dạy nghề trồng nấm ăn cho 70 hội viên huyện Hàm Yên và thị xã Tuyên Quang; sản xuất và cung ứng được 588 kg các loại giống nấm sò, mộc nhĩ, nấm rơm cho các gia đình.
Chị Nguyễn Thanh Mai, cán bộ Trung tâm sản xuất giống nấm và chuyển giao kỹ thuật trồng nấm cho biết, công việc trồng nấm chủ yếu tận dụng lao động nông nhàn và các phụ phẩm, phế phẩm nông nghiệp, như: Rơm, rạ, mùn cưa, cùi ngô, bã mía. Nấm và các chế phẩm từ nấm là thực phẩm và là dược liệu bảo đảm an toàn vệ sinh, có lợi cho sức khỏe con người. Nhiều hộ nông dân chú tâm làm nấm một năm có thu nhập từ 20 – 30 triệu đồng. Hiện Trung tâm sản xuất giống nấm đang sản xuất 3 loại giống nấm mới, đó là nấm trân châu, nấm đầu khỉ và nấm kim châm. Cùng với chuyển giao kỹ thuật trồng nấm, gần đây Trung tâm đã phổ biến ứng dụng kỹ thuật trồng nấm trên mùn cưa cho nhân dân.
Mùn cưa là nguyên liệu tương đối nhiều ở các vùng nông thôn, tuy nhiên từ trước đến nay, người ta vẫn chủ yếu sử dụng mùn cưa để đun, rất lãng phí. Chính vì vậy Trung tâm áp dụng phương pháp này để phổ biến cho nhân dân. Có nhiều loại mùn cưa khác nhau, nhưng tuyệt đối không dùng mùn cưa mốc, mùn cưa của các loại cây có tinh dầu hoặc của các loại cây độc. Mùn cưa được thu về, cần phơi khô để tránh ẩm mốc và sử dụng lâu dài. Khi bắt đầu ủ mùn, cần phun nước để nâng độ ẩm lên 65 – 70%. Trộn thêm đạm u-rê hoặc đạm sun-phát a-môn với tỷ lệ 0,5 – 1% và đường ca-rô với tỷ lệ 0,5% so với trọng lượng khô của mùn cưa. Các chất này có nhiệm vụ xúc tác cho các hệ vi sinh vật hoạt động mạnh hơn. Ủ mùn cưa thành đống. Mỗi đống khoảng một tạ. Dưới đáy đống ủ nên lót một lớp vật liệu để dễ thoát nước như dát tre, nứa, cót… Nếu ủ ở ngoài trời, nên có ni-lông che mưa. Sau khi ủ 15 – 20 ngày, đảo đống ủ một lần. Thời gian ủ 30 – 45 ngày. Sau đó cho mùn cưa vào các bao tải hoặc cho ngay vào các túi ni-lông chịu nhiệt, khoảng 1 – 1,5 kg mùn cưa/túi. Đưa vào nồi hấp cách thủy để diệt các loại bào tử, vi sinh vật trong đó. Cách đơn giản nhất là hấp trong thùng phuy. Thời gian hấp kéo dài 3 – 4 giờ kể từ lúc nhiệt độ trong lớp nguyên liệu lên tới 95 – 100 độ C…
Khi mộc nhĩ bắt đầu mọc, tưới nước mỗi ngày hai, ba lần (không mở miệng túi để tưới nước vào trong vì sẽ làm túi sũng nước). Cách tưới tốt nhất là dùng bình bơm và phun sương lên mặt túi. Hạt nước nhỏ, đều sẽ tạo ẩm cho cả khu vực và ngấm dần qua vết rạch để vào túi. Lượng nước tưới nhiều hay ít phụ thuộc vào thời tiết. Sau vài ngày, mộc nhĩ đã đạt được kích thước tối ưu thì thu hoạch…
Nịnh Hà – Báo Tuyên Quang, 18/07/2010
