Xử lý nguyên liệu:

Nguồn nguyên liệu phổ biến là rơm rạ, bông phế thải, mùn cưa. Có 2 phương pháp xử lý như sau:

1). Ủ nguyên liệu thành đống với khối lượng đủ lớn để tăng nhiệt độ trong đống ủ đạt đạt 60-70 oC, thời gian kéo dài 6-7 ngày. Trung bình một đống ủ đảm bảo có trọng lượng tối thiểu từ 300kg khô trở lên.

2). Khử trùng nguyên liệu trong hơi nước ở nhiệt độ 100-125 oC kéo dài 90-180 phút.

Xử lý rơm rạ theo cách 1:

Rơm rạ khô được làm ướt bằng nước vôi theo tỷ lệ: 3,5kg vôi đã tôi hòa tan với 1.000 lít nước. Ủ rơm rạ được 3 ngày, đảo đống lần 1, ủ tiếp 3 ngày, đảo lần 2 và băm nguyên liệu thành từng đoạn 15-20cm, ủ tiếp 2 ngày là được (bắt đầu cấy giống). Thời gian ủ  8 ngày đối với rơm rạ mềm, 9 ngày rơm rạ cứng. Trong khi đảo, chỉnh độ ẩm thật chuẩn (65%). Nếu quá ẩm hoặc quá khô cần điều chỉnh bằng cách phơi hoặc thêm nước, ủ lại 1-2 ngày sau mới trồng.

Xử lý bông phế thải theo cách 1:

Ngâm bông nhanh trong dung dịch nước vôi theo tỷ lệ như trên, vắt nhẹ, ủ lại thành đống, che kín bằng bao dứa hoặc nilon. Thời gian ủ 12-24 giờ. Xử lý theo phương pháp này có thể làm số lượng ít nhưng vẫn đảm bảo. Khi trồng nấm cần làm thật tơi nguyên liệu bằng cách dùng tay hoặc cào sắt xé bông vụn.

Xử lý nguyên liệu rơm rạ, bông phế thải và mùn cưa theo cách 2:

Rơm rạ chặt ngắn 10-15cm, ngâm trong nước vôi 15-20 phút, vớt ra để ráo nước 1-2 ngày. Bông phế thải làm ướt như trên. Mùn cưa làm ướt ủ lại 4-6 ngày. Các nguyên liệu này sau khi kiểm tra đủ độ ẩm, trộn thêm 5-10% bột cám hoặc ngô. Cho nguyên liệu vào túi nilon chịu nhiệt kích cỡ 20 x 40cm, trong lượng 1,5-2kg/túi, nút túi bằng ống nhựa và bông không thấm nước đưa vào thanh trùng ở các chế độ nhiệt khác nhau:

Hấp cách thủy trong thùng phuy, khi nhiệt độ trong túi đạt 95oC bắt đầu tính giờ, kéo dài 180 phút.

Để nguội sau 24 giờ hấp lại lần 2 như lần 1.

Lấy nguyên liệu ra, để nguội, cấy giống trong tủ và phòng vô trùng.

Cấy giống:

Sau khi xử lý nguyên liệu thì chuẩn bị túi nilon kích thước 30 x 40cm. Tỷ lệ giống cấy cho một túi khoảng 40 – 50g (40kg giống cho 1 tấn nguyên liệu).

Cho một lớp nguyên liệu vào túi đã gấp đáy vuông cao 5 – 7cm, rắc một lớp giống nấm xung quanh thành túi. Làm như vậy đủ 3 lớp, lớp trên cùng rắc giống đều trên bề mặt. Sau đó lấy bông quấn dây cao su chặt nút bông. Trọng lượng của một túi  (nguyên liệu rơm rạ) khoảng 2 – 3kg/túi, của bông phế thải và mùn cưa là 1,2 – 1,5kg/túi.

Ươm và rạch bịch:

Bịch nấm đã được chuyển vào phòng ươm, đặt trên giá hoặc để trực tiếp xuống nền đất theo chiều nút bông phía trên. Khoảng cách giữa các bịch từ 5-10cm, nhà cần thoáng mát sạch sẽ, không cần ánh sáng. Thời gian ươm từ 25 –   30 ngày

Rạch bịch: bịch nấm đã phát triển tốt sau 25 – 30 ngày, dùng dao nhọn, sắc, rạch 4 – 6 đường xung quanh, khoảng cách giữa các đường rạch đều nhau, chiều dài vết rạch 3 – 4cm. Gỡ nút bông ra, úp miệng túi quay xuống phía dưới và đặt bịch cách nhau 15 – 20cm để khi nấm ra không chạm vào nhau.

Chăm sóc và thu hái:

Tưới nước: khi rạch bịch được 4 – 6 ngày, tiến hành tưới nước bên ngoài  túi. Tưới nước dưới dạng phun sương, lượng ít nhưng kéo dài thời gian tưới, trung bình 4 – 6 lần/ngày. Sau khi thu hết đợt 1, ngừng việc tưới nước khoảng 5 – 7 ngày sau nấm lại ra tiếp đợt sau.

Thu hái nấm:

Nấm sò mọc tập trung thành cụm nên khi nấm đủ lớn cần hái cả cụm. Hái nấm không được để sót phần gốc trên bịch nấm. Tổng thời gian thu hái nấm kéo dài trong 30 – 45 ngày kể từ ngày hái đầu tiên.

Trung tâm Tin học Bộ NN&PTNT, 05/02/2006

Nghề mới – Trồng nấm sò trên thân, lõi ngô

Tìm hướng nâng cao mức sống cho bà con người Mông ở 4 huyện vùng cao núi đá Quản Bạ, Yên Minh, Đồng Văn, Mèo Vạc, mới đây tỉnh Hà Giang đã xây dựng 2 mô hình trồng nấm sò trên thân, cây ngô và lõi ngô cho hiệu quả, hé mở ra một nghề mới cho bà con vùng này.

Bà con vùng cao trình độ còn hạn chế nên Trung tâm Khuyến nông tỉnh đã phối hợp với Hội Liên hiệp Thanh niên tỉnh xây dựng 2 mô hình thực hiện trồng nấm sò trên thân cây ngô, lõi ngô đáp ứng thực tế đó. Địa điểm được chọn xây dựng mô hình trồng nấm là xã Hữu Vinh (huyện Yên Minh) và xã Đông Hà (huyện Quản Bạ).

Trước khi trồng nấm, Trung tâm Khuyến nông tỉnh và huyện đã tập huấn kỹ thuật cho 60 người mà nòng cốt là đoàn viên thanh niên. Sau khi được tập huấn kỹ, cán bộ kỹ thuật và đoàn thanh niên 2 xã đã cùng nhau xây dựng 2 nhà xưởng với trên 70 m2 mỗi nhà. Chỉ sau gần 40 ngày trồng nấm đã cho thu hoạch.

Tại mô hình xã Hữu Vinh với 330 bịch nấm, mỗi bịch trồng cấy 14 chùm nấm, mỗi chùm nấm cho thu 0,2 kg nấm, với 330 bịch cho thu 924 kg nấm. Số nấm thu hoạch bán được 9 triệu 200 nghìn đồng (giá bán 10.000 đồng/kg). Mô hình tại xã Đông Hà, huyện Quản Bạ được thực hiện cùng số lượng bịch và cho kết quả thu như mô hình tại xã Hữu Vinh. Như vậy, 2 mô hình qua vụ nấm đầu tiên đã cho thu trên 18 triệu đồng, trừ chi phí cho đầu tư là 6,5 triệu vẫn còn lãi 11 triệu 500 nghìn đồng. Khi tiến hành sản xuất lứa sau sẽ giảm chi phí do không phải đầu tư cho mua nhiệt kế, ẩm kế, bạt che, bình chứa nên lãi sẽ cao hơn.

Thành công ở 2 mô hình trồng nấm sò trên thân cây ngô, lõi ngô đã tạo niềm tin đối với bà con người Mông sống ở 4 huyện trên cao. Kỹ thuật trồng nấm sò trên lõi ngô, thân cây ngô không quá khó; vốn đầu tư không nhiều nên khả năng nhân rộng là khả quan.

Để nghề mới này có điều kiện phát triển, tỉnh Hà Giang đã xây dựng chương trình đầu tư, hỗ trợ chuyển giao công nghệ sản xuất nấm ăn cho 60 xã do Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn làm chủ dự án và doanh nghiệp Thiên Sơn thực hiện. Ngoài tổ chức chuyển giao công nghệ để bà con sản xuất trồng nấm sò, Công ty Thiên Sơn còn có trách nhiệm tổ chức thu mua sản phẩm mà bà con sản xuất ra. Trồng nấm sò trên thân cây ngô, lõi ngô là hướng phát triển kinh tế sẽ có hiệu quả ở vùng này bởi đây là vùng có khí hậu ôn hòa, nhiệt độ khá ổn định trong những tháng hè thu và đầu đông nên thuận lợi cho nấm phát triển. Vùng này sẵn có và dồi dào nguồn nguyên liệu, mà trước đây sau khi thu hoạch ngô xong là bà con chặt thân cây ngô rồi đốt ngay tại nương, hoặc làm chất đốt đun nấu, sưởi ấm; còn lõi ngô khi tẽ hạt xong bà con cho vào bếp đốt.

Theo TTXVN

Kỹ thuật trồng nấm sò đùi gà

Nấm sò đùi gà (L.shimeji) có nguồn gốc từ Nhật Bản, mới được nhập nội và trồng thành công ở nước ta trong vài năm gần đây. Đây là loại nấm dược liệu ăn ngon, chất lượng cao, hàm lượng protein cao từ 3-6 lần so với các loại rau thông thường lại có chứa đủ nhiều loại acid amin không thay thế, tức là những loại mà cơ thể con người không thể tự tổng hợp được nên có tác dụng bồi bổ sức khỏe con người và phòng trị các bệnh huyết áp cao, xơ gan, đái tháo đường… rất tốt.

Hiện nay một số cơ sở trồng nấm ở nước ta đã bắt đầu trồng loại nấm mới này đưa lại hiệu quả kinh tế khá cao, tạo công ăn việc làm cho nhiều lao động nhàn rỗi, cung cấp thêm cho xã hội một sản phẩm mới có giá trị. Nấm có thể mọc chùm hoặc mọc đơn, có màu trắng, cuống nấm hình đùi gà dài từ 4-10cm, đường kính mũ nấm từ 3-6cm. Năng suất nấm sò đùi gà đạt khoảng 30-35 kg nấm tươi/100 kg nguyên liệu khô, khả năng xuất khẩu rất tốt.

Để nuôi trồng được loại nấm sò đùi gà bà con cần chú ý một số yêu cầu cơ bản sau đây:

Nguyên liệu: – Gồm các loại mùn cưa, bông phế thải, bột ngô, cám gạo, bột nhẹ, nước vôi trong. Tốt nhất là mùn cưa các loại gỗ như cao su, bồ đề nhưng nên dùng các loại mùn cưa mới, bông phế thải từ các nhà máy dệt.

– Công thức để phối trộn 100 kg nguyên liệu là: 40 kg mùn cưa đã ủ + 45 kg bông phế thải đã ủ và xé nhỏ + 10 kg cám gạo + 4 kg bột ngô + 1kg bột nhẹ.

Thời vụ nuôi trồng: Trong điều kiện tự nhiên có thể nuôi trồng nấm sò đùi gà tốt nhất vào mùa đông, từ tháng 12 đến tháng 2. Nếu có điều kiện đầu tư nhà lạnh, kho mát để nuôi trồng theo phương pháp công nghiệp thì có thể nuôi trồng quanh năm.

Lò khử trùng: Là một thao tác bắt buộc đối với nuôi trồng nấm các loại nói chung, nấm đùi gà nói riêng. Lò khử trùng được xây bằng gạch với kích thước 2m x 2m x 3m. Khoang dưới cùng để đốt than hoặc củi. Trên cùng là khoang chứa các bịch nguyên liệu. Chú ý: khoang này phải có cửa cao 1,3m, rộng 0,8m để nạp và tháo dỡ bịch nguyên liệu trước và sau khi hấp khử trùng. Giữa khoang này nên bố trí một lỗ nhỏ đặt nhiệt kế hoặc đồng hồ đo nhiệt để kiểm tra trong quá trình vận hành.

Phòng cấy giống phải sạch sẽ, thoáng mát. Trước khi cấy giống, phòng cấy phải được thành trùng toàn bộ bằng cách phun foocmon. Trong phòng chuẩn bị đầy đủ dụng cụ cấy giống đã được khử trùng sạch sẽ.

Phòng nuôi sợi để ươm sợi sau khi cấy giống phải được bố trí ở nơi khô ráo, sạch sẽ, thoáng mát, có cửa ra vào và lối đi thuận tiện giữa các gian rộng để tiện chăm sóc và vận chuyển. Giàn giá nên có nhiều tầng để tăng diện tích; mỗi giàn nên làm 5-7 tầng, mỗi tầng cách nhau 50-60cm để xếp các bịch nấm. Trong phòng nuôi sợi nên duy trì nhiệt độ thường xuyên từ 23-27 độ C, độ ẩm không khí 65-70% là tốt nhất. Đối với giai đoạn nuôi sợi không cần nhiều ánh sáng vì vậy cần để phòng tối bằng cách che hết các cửa.

Phòng ra quả thể là giai đoạn cuối để chờ thu hoạch nấm, cần có những điều kiện: nhiệt độ duy trì ở 25-28 độ C; ánh sáng khuyếc tán, tức là ánh sáng đủ để một người bình thường có thể đọc báo được hoặc là ánh sáng điện mờ cố định từ 5-8 giờ/ngày; duy trì độ ẩm không khí từ 85-95%. Phòng ra quả thể nên thiết kế thông thoáng, có nhiều tầng giàn để tăng diện tích sử dụng, có lối đi lại chăm sóc, thu hoạch và vận chuyển dễ dàng, thuận tiện. Khi thấy sợi tơ đã ăn trắng túi, tháo bỏ nùi bông trên cổ túi, tăng độ thoáng và ánh sáng giúp kích thích các sợi tơ kết hợp với nhau nhanh hơn, chuẩn bị hình thành quả thể. Sau khi tháo bông 7 ngày đầu không tưới thì nấm xuất hiện quả thể trên cổ túi, lúc nầy nấm cần nước nên vừa tưới phun sương trước miệng cổ túi phôi, vừa tạo ẩm môi trường xung quanh 2-3 lần/ngày.

Thu hoạch: Từ lúc nấm ra đỉnh ghim đến lúc thu hoạch là 4 ngày. Dùng tay cầm cuống nấm kéo nhẹ, chỉ lấy phần cuống nấm. Thu xong một đợt phải quan sát và thu hết những chân nấm còn sót lại bên trong cổ túi phôi, tiếp tục chăm sóc để thu các lứa tiếp theo.

NGUYÊN KHÊ – Nông nghiệp Việt Nam, 16/10/2009