Trồng thành công nấm kim trâm

Các nhà khoa học thuộc Trung tâm Hạt nhân TP.HCM – Viện Năng lượng nguyên tử VN, Trung tâm Công nghệ sinh học ĐH Quốc gia Hà Nội và Công ty cổ phần Đông Dương công bố lần đầu tiên nghiên cứu và nuôi trồng thành công nấm kim trâm (Flammulina velutipes) – một loại nấm chỉ mọc vào mùa đông băng giá ở châu Âu (nhiệt độ thích hợp từ -5 C đến 5 C) – ngay tại VN.

Công đoạn đầu tiên của các nhà khoa học VN là thuần khiết và nhân giống. Theo nhóm nghiên cứu, việc đầu tiên phải làm trong công đoạn này là tái phân lập giống từ một số mẫu nấm kim trâm tươi trên môi trường PGA (gồm dịch chiết khoai tây, một ít đường glucose và một ít thạch – aga).
TS Lê Xuân Thám, phó giám đốc Trung tâm Hạt nhân TP.HCM, cho biết với môi trường PGA, bổ sung cao nấm men (1g/l) và một số khoáng chất chỉ trong thời gian ngắn tơ nấm sinh trưởng mạnh, hệ tơ khí sinh bung trắng như bông.

Tiếp theo đó là công đoạn tách giống thuần khiết trên môi trường PGA, bổ sung cao nấm men (1g/l), ủ tơ trong tối và phòng lạnh 200C. Thể tơ nấm sinh trưởng mạnh sau 8-11 ngày (kể lúc tách giống) thì lan đầy bề mặt môi trường thạch, có màu trắng tươi, đôi khi có sắc thái hồng nhạt, tơ khí sinh bung mạnh. Ngay sau đó cấy chuyển sang nuôi trong môi trường hạt ngũ cốc (meo hạt lúa nước). Lúc này có thể tiến hành nhân giống sản xuất cấp 2, cấp 3… Khi nấm được khoảng 25 ngày tuổi thì chuyển sang môi trường trồng với cơ chất nền là xơ bông trộn với xác mía.

Tham khảo kỹ thuật trồng kim trâm của Trung Quốc và đặc biệt là các kỹ thuật của Nhật Bản, các nhà khoa học VN thiết lập một công thức trồng loài nấm này phù hợp với điều kiện nước ta. Một công thức và qui trình trồng chi tiết được công bố cách đây không lâu: cám gạo (15%), bổ sung superphosphate (0,5%), MgSO4 (manhê sunphat).

Mỗi bịch chứa chất trồng nấm khoảng 1.000g (độ ẩm tương đương 60%), thông lòng bịch. Dùng lò hơi nước dưới áp suất (96-98 C) khử trùng trong 6 giờ liền. Để các bịch trồng nấm nguội hẳn và cấy giống vào môi trường trồng này, rồi đem ủ trong phòng tối 20 C; sau 25-28 ngày chuyển sang phòng lạnh 16-170C, ủ tiếp khoảng 10 ngày thì nấm bắt đầu hình thành mầm thể quả.

Khi ấy chuyển tiếp qua phòng lạnh sâu (7-8 C), mở miệng bịch, kéo dựng thẳng thành lên, lồng thêm một bịch mới, như vậy tạo thành cổ bịch cao khoảng 11-14cm. Kết quả hoàn toàn ổn định với năng suất thường xuyên cao (tới >400g/bịch), thể quả dài, trắng muốt, núm nhỏ (không cần ánh sáng).

Kết quả phân tích của Viện Pasteur TP.HCM cho thấy nấm kim trâm trồng trong quá trình nghiên cứu ở Công ty Đông Dương chứa tới gần 90% nước, gần 3% protein trong nấm tươi, chất béo tổng đạt 0,3%, carbonhydrate khoảng 2% (qui theo glucose). Hệ số năng lượng thấp: 21 kcal/100g, rất thích hợp cho những người ăn kiêng, ăn chay. Sự thành công trong nghiên cứu và nuôi trồng nấm kim trâm đã mở ra một triển vọng mới cho nghề trồng nấm ở VN.

QUỐC THANH – Tuổi Trẻ

Trồng nấm ngọc trâm

Ông Ngô Xuân Nghiễn, Trưởng phòng Nghiên cứu công nghệ sinh học thực vật (Trung tâm CNSH thực vật, Viện Di truyền nông nghiệp) cho biết nấm ngọc trâm có nguồn gốc từ Trung Quốc, vị tươi ngon giống mùi thơm của hải sản nên còn gọi là nấm hải sản.

Cây nấm to mập, màu trắng muốt, có loại mầu nâu xám. Quả thể nấm ngọc trâm mọc chùm, cuống màu trắng hoặc nâu, cao từ 4-8 cm, mũ nấm nhỏ, bề mặt mũ có vân đá. Quả thể có thể hình thành trong khoảng nhiệt độ từ 12-16 độ C, nuôi trồng tốt nhất vào mùa đông từ tháng 12 đến tháng 3 dương lịch. Trong điều kiện công nghiệp có nhà lạnh thì nuôi trồng quanh năm. Nguyên liệu nuôi trồng nấm là nguồn phế thải từ nông nghiệp như mùn cưa, rơm rạ, bông phế loại… Sau đây chúng tôi xin giới thiệu quy trình trồng nấm ngọc trâm của TT CNSH thực vật:

Xử lý nguyên liệu đối với mùn cưa bằng cách đổ ra nền sạch, sau đó dùng bình ô doa tưới đều nước vôi trong lên mùn cưa, vừa tưới vừa đảo (tỷ lệ 1 kg mùn cưa khô trộn với 1,2 lít nước). Sau khi tưới đủ nước, dùng xẻng đảo đều từ 3-4 lần rồi ủ thành đống, che đậy bằng nilon để mùn cưa ngấm đủ nước và trương nở tế bào gỗ. Thời gian ủ khoảng từ 2- 4 ngày. Đối với bông hạt xử lý ngâm bông nhanh trong dung dịch nước vôi trong, vắt nhẹ, ủ lại thành đống (đống ủ phải để trên kệ, kệ có khe hở để nước không bị đọng ở đáy đống ủ), che phủ kín đống ủ bằng nilon hoặc bao tải dứa. Thời gian ủ từ 24-36 giờ.

Trước khi phối trộn nguyên liệu cần kiểm tra lại độ ẩm của hai đống ủ bông và mùn cưa, yêu cầu đạt khoảng 60-65%. Kiểm tra bằng cách dùng tay nắm nguyên liệu lại, thấy không bị vỡ ra, đồng thời không bị rỉ nước ở kẽ tay là được. Trường hợp đống ủ khô quá, thì phải bổ sung nước, ủ lại 1 ngày. Đống ủ ướt quá thì phải trải rộng ra để bay bớt hơi nước. Công thức phối trộn: 45% bông + 40% mùn cưa + 10% cám gạo + 3% cám ngô + 1% đường. Trộn đều bột nhẹ với bột ngô và cám gạo. Sau đó, rắc đều lên đống mùn cưa và bông đã trộn với nhau. Dùng xẻng đảo đi đảo lại 3-4 lần là được.

Đóng túi nilon chịu nhiệt kích thước 19×38 cm, cổ nhựa, chun cao su, bông nút, nắp đậy. Đáy túi phải phẳng tròn, đặt xuống nền không bị đổ. Xung quanh túi căng phẳng, không tạo nếp gấp. Mỗi túi nguyên liệu có khối lượng khoảng 0,8 kg. Khử trùng bằng lò thủ công từ 10-12 giờ.

Phòng cấy giống phải sạch, thoáng mát. Trước khi cấy phải thanh trùng phòng bằng cách phun foocmol (0,5%) xung quanh phòng hoặc đốt lưu huỳnh rồi đóng kín cửa từ 12-24 giờ. Mở cửa để hết mùi mới được vào cấy. Dụng cụ cấy gồm hộp cấy bằng gỗ, khay cấy, que cấy, đèn cồn, lọ đựng cồn, bông thấm cồn để vệ sinh. 1 chai giống cấy 35-40 bịch. Tiêu chuẩn giống có màu trắng đục đồng nhất, sợi mượt, không bị mốc, không bị chua, giống không quá già hoặc quá non.

Sau khi cấy giống xong, chuyển bịch vào phòng nuôi để ươm sợi. Điều kiện phòng nuôi phải sạch sẽ, thoáng mát, có cửa ra vào và lối đi giữa các giàn rộng để tiện vận chuyển; giàn giá nên có nhiều tầng để tăng diện tích, mỗi giàn nên có 5-7 tầng, mỗi tầng cách nhau 50-60cm. Diện tích phòng phụ thuộc vào diện tích đất sử dụng. Nhiệt độ phòng nuôi từ 22-24 độ C là tốt nhất. Trong thời gian nuôi sợi tuyệt đối không được tưới nước, hạn chế vận chuyển bịch nhiều lần; nuôi sợi kéo dài khoảng 70-80 ngày.

Khi kết thúc giai đoạn nuôi sợi, tháo bỏ cổ nút và nút bông, dùng thìa nhỏ hoặc tay cào đi lớp giống mỏng ở trên bề mặt túi nấm để kích thích sự hình thành quả thể nấm đồng đều và hạn chế hạt thóc giống gây nhiễm bề mặt túi. Cào xong buộc miệng túi như hình chiếc nơm. Để các túi nấm đã xử lý xong lên giàn ngay tại phòng nuôi sợi khoảng 4-5 ngày, khi sợi nấm phục hồi lại thì mở miệng túi chuyển sang phòng chăm sóc cho ra quả thể.

Phòng ra quả thể phải đảm bảo nhiệt độ 13-16 độ C. Sau 15-20 ngày sẽ xuất hiện mầm quả thể nhỏ li ti. Thời gian này tưới phun sương đều đặn (1-3 lần/ngày), chỉ tưới xung quanh và nền, không tưới trực tiếp vào bề măt bịch, độ ẩm không khí trong phòng phải đảm bảo 90-95%. Khi mũ quả thể hơi phẳng và có màu sáng hơn, lúc này nấm có vị ngon nhất và là thời điểm thu hái nấm thích hợp nhất.

Sau khi thu hái xong mỗi đợt, cần loại bỏ những bịch hỏng, 3-4 ngày đầu sau khi hái nấm không nên tưới trực tiếp vào bề mặt túi nhưng vẫn phải giữ độ ẩm không khí trong phòng từ 85-95% bằng cách phun vào nền hoặc trần. Đến ngày thứ 5 lại tiếp tục tưới phun sương trực tiếp vào túi 1-3 lần/ngày. Thông thường giữa 2 đợt ra nấm cách nhau 17-20 ngày, mỗi túi nấm thu hái 2 lần. Năng suất các đợt đạt 30-35kg nấm tươi/100kg nguyên liệu khô. Sản phẩm có thể ăn tươi hoặc sấy khô, đóng hộp.

VĂN TRƯỜNG  (NNVN, 08/07/2010)