Chuối là một loại nông sản có giá trị kinh tế cao nhưng cũng rất dễ bị tổn thất sau thu hoạch do quá trình chín nhanh và dễ bị dập nát. Để tối đa hóa lợi nhuận và kéo dài thời gian bảo quản, việc áp dụng một quy trình kỹ thuật chặt chẽ là điều vô cùng cần thiết.
Giai đoạn Thu hoạch và Sơ chế
Giai đoạn này quyết định đến 50% sự thành công của quá trình bảo quản.
- Độ chín thu hái: Chuối nên được thu hoạch ở độ già 85 – 90%. Lúc này, quả đã lớn hết cỡ, vỏ còn xanh thẫm, đầy đặn và hầu như không còn gờ cạnh. Thời điểm này thường đạt được sau 115 – 120 ngày phát triển kể từ khi trổ hoa.
- Thao tác cẩn thận: Khi thu hoạch, cần đảm bảo buồng chuối, nải chuối không bị dập. Sau khi cắt, chuối cần được để ráo nhựa khoảng một ngày.
- Phòng bệnh: Trước khi bảo quản dài ngày, chuối phải được sát trùng bằng các phương pháp vật lý hoặc hóa học để ngăn chặn sự lây lan của các loại vi trùng và nấm mốc.
Các Phương pháp Bảo quản và Thông số Kỹ thuật chi tiết
Bảo quản bằng phương pháp vật lý
- Bảo quản lạnh và kiểm soát khí quyển: Đây là phương pháp phổ biến nhất. Chuối xanh được bảo quản lạnh ở nhiệt độ 12 – 14°C, với độ ẩm không khí 70 – 85%. Trong quá trình bảo quản, cần theo dõi nghiêm ngặt các thông số:
- Nhiệt độ: Không được dao động quá ±0.5°C.
- Độ ẩm: Không được dao động quá ±2-3%.
- Nồng độ CO₂: Phải được giữ không quá 1%. Cần đảm bảo thông gió để loại bỏ khí ethylene sinh ra, chất này thúc đẩy sự chín của chuối.
- Lưu ý: Tuyệt đối không bảo quản chuối ở nhiệt độ dưới 11°C, vì ở nhiệt độ này, chuối sẽ không chín được và dễ bị hư hỏng.
- Bao gói và vận chuyển:
- Chuối được tách thành từng nải hoặc quả rời rồi đựng trong túi ni-lông có đục lỗ (khoảng 2 – 4% diện tích túi) và cho vào thùng carton hoặc sọt.
- Mỗi thùng chỉ nên chứa 15 – 25 kg chuối để tránh dập.
- Khi vận chuyển đi xa, có thể bọc chuối bằng rơm, rạ, lá chuối khô, hoặc giấy để vừa chống bốc hơi nước, vừa bảo vệ chuối khỏi các tác động cơ học.
- Xử lý bằng tia bức xạ:
- Chuối xanh có thể được xử lý bằng tia bức xạ với liều lượng từ 30 KRad đến 400 KRad và bảo quản ở nhiệt độ 10 – 19°C.
- Phương pháp này có thể làm chậm quá trình chín từ 10 – 57 ngày.
Bảo quản bằng hóa chất
- Sử dụng hóa chất: Một số hóa chất được sử dụng phổ biến ở Việt Nam là Topxin-M, Benlat, Mertect, NF44, NF35….
- Quy trình: Chuối được nhúng vào dung dịch hóa chất (ví dụ: dung dịch 0,1% Topxin-M) rồi vớt ra để ráo, đựng bằng túi ni-lông.
- Thời gian bảo quản: Khi được xử lý hóa chất, chuối có thể được bảo quản ở nhiệt độ thường trong 2 tuần, và trong kho lạnh lên đến 8 tuần.
Lưu ý
Trong quá trình bảo quản, chuối có thể bị nhiễm các loại vi trùng và nấm mốc gây ra các bệnh như mốc khô (làm quả khô héo, sẫm màu) và thối cuống và thịt quả. Những quả bị bệnh sẽ làm tăng cường độ hô hấp của cả lô hàng, khiến chu kỳ sinh lý của quả bị rút ngắn, gây tổn thất lớn. Do đó, việc phòng bệnh ngay từ đầu là rất quan trọng.
Việt Linh [G], 9/2025
