Bắt tay khai phá vùng gò đồi hoang hóa từ năm 2018, sau 7 năm bền bỉ “cày ải”, anh Bùi Quang Huyên ở thôn Thượng Phước, xã Triệu Phong (Quảng Trị), đã biến vùng đất khô cằn, sỏi đá thành trang trại nông nghiệp tuần hoàn quy mô lớn, với doanh thu lên đến tỉ đồng mỗi năm. Mô hình của anh không chỉ là câu chuyện làm giàu chính đáng mà còn là minh chứng sinh động cho hướng phát triển nông nghiệp xanh, bền vững mà tỉnh Quảng Trị đang hướng tới.
Trước đây, diện tích đất này vốn được gia đình anh Huyên trồng keo lai nhưng hiệu quả kinh tế không cao, sau mỗi vụ thu hoạch lại ảnh hưởng đến độ phì của đất. Khi Dự án phát triển cây ăn quả đặc sản, liên kết theo chuỗi giá trị do Trung tâm Khuyến nông tỉnh triển khai, trên diện tích 4ha vườn đồi, anh mạnh dạn chuyển đổi 1ha đất sang trồng cam và xây dựng trang trại tổng hợp.
Anh Huyên nhớ lại những ngày đầu khởi nghiệp: “Lúc mới lên vùng đồi này, nhìn quanh chỉ thấy sỏi đá và nắng gió. Nhiều người bảo tôi liều, nhưng tôi nghĩ đất nào cũng có thể cho quả ngọt nếu mình biết cách chăm nó. Tôi tin, chỉ cần làm thật, đất sẽ trả công xứng đáng”. Từ 1ha trồng cam, sau khi thu được kết quả, anh tiếp tục phát triển diện tích trồng cam lên 3ha.
Ban đầu, anh trồng thử nghiệm cam xã Đoài- giống cam đặc sản có chất lượng cao, phù hợp khí hậu vùng gò đồi Triệu Phong. Nhờ chăm sóc đúng kỹ thuật, kết hợp hệ thống tưới nhỏ giọt tiết kiệm nước, vườn cam phát triển xanh tốt. Tuy nhiên, anh sớm nhận ra nếu chỉ trồng cam theo cách thông thường thì hiệu quả chưa tương xứng, thậm chí còn tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm đất và ảnh hưởng sức khỏe người tiêu dùng.
“Khi nhìn lớp đất bị chai dần vì phân hóa học, tôi thấy mình cần thay đổi. Tôi muốn làm nông mà vẫn giữ được đất, giữ được môi trường”, anh Huyên chia sẻ. Từ đó, anh quyết định chuyển hướng sang sản xuất hữu cơ.
Vườn cam của anh Bùi Quang Huyên được chứng nhận hữu cơ theo tiêu chuẩn Việt Nam năm 2024
Theo anh Huyên, trồng hữu cơ đòi hỏi công sức và sự kiên trì lớn hơn rất nhiều, nhưng đổi lại, đất đai được hồi sinh, cây khỏe, quả ngon, môi trường được bảo vệ. Đó cũng là lý do toàn bộ 3 ha cam đều được anh bón hoàn toàn bằng phân hữu cơ từ phân chuồng hoai mục, kết hợp chế phẩm sinh học và nước ủ cá để tăng dinh dưỡng cho đất. Bình quân mỗi năm, anh mua hàng chục tấn phân chuồng, cá tươi để ủ hoai, tạo nguồn phân tự nhiên nuôi cây. Nhờ vậy, đất ngày càng tơi xốp, cây cam phát triển mạnh, quả mọng nước, ít sâu bệnh. Năm 2024, vườn cam với hơn 1.300 gốc của anh Huyên đã được chứng nhận đạt tiêu chuẩn hữu cơ Việt Nam. Dù mới bắt đầu thu hoạch nhưng năng suất từ vườn cam ước đạt 15-20 tấn, với giá bán 20.000-25.000 đồng/kg, mang lại lợi nhuận 150-200 triệu đồng.
Không dừng lại ở cây trồng, anh Huyên còn kết hợp chăn nuôi lợn, trâu, bò để tận dụng phụ phẩm, hình thành vòng tuần hoàn sinh học khép kín. Năm 2020, anh đầu tư gần 1,7 tỉ đồng xây dựng chuồng trại chăn nuôi lợn công nghiệp hiện đại, có hệ thống máng ăn tự động, quạt làm mát, đèn sưởi và hầm biogas xử lý chất thải. Mỗi năm, anh nuôi 2-3 lứa, bình quân 250 con/lứa, lợi nhuận thu được từ 200 triệu đồng đến hơn 1 tỉ đồng.
Đầu năm 2024, anh tiếp tục đầu tư vào nuôi bò thịt thâm canh theo mô hình liên kết tiêu thụ sản phẩm do Trung tâm Khuyến nông tỉnh hỗ trợ. Anh mạnh dạn bỏ ra 400 triệu đồng nuôi 12 con bò thịt và 12 con trâu nghé, tận dụng nguồn thức ăn xanh từ cỏ, ngô sinh khối và bã bia, phụ phẩm nông nghiệp để vỗ béo. Toàn bộ chất thải chăn nuôi đều được anh ủ hoai mục để bón cho vườn cam, vườn cỏ. Nhờ cách làm đó, trang trại của anh hình thành một chu trình tuần hoàn khép kín- không lãng phí, không gây ô nhiễm, tiết kiệm chi phí sản xuất và cải thiện độ phì đất.
Anh Huyên tâm sự: “Tôi làm nông như giải một bài toán-cái gì tưởng bỏ đi thì tôi lại tìm cách tận dụng. Phân từ chuồng trại được ủ hoai để bón cho cam, còn thân cây, rơm rạ, ngô thì làm thức ăn cho đàn trâu bò. Cứ thế, mọi thứ đều quay vòng, không thứ gì bị lãng phí”.
Hiện tại, anh Huyên duy trì ổn định vườn cam 3ha đã được chứng nhận hữu cơ, nuôi 24 con bò; đồng thời sửa sang chuồng trại để đầu tháng 11 này thả nuôi 8.000 con gà nuôi thương phẩm theo hướng an toàn sinh học liên kết với công ty Greenfeed bao tiêu sản phẩm. Dự kiến, vườn cam hữu cơ của anh năm nay thu được khoảng 30 tấn, dù giá bán giảm nhẹ so với năm ngoái nhưng vẫn mang lại thu nhập cao cho gia đình.
Từ thực tiễn mô hình có thể thấy, nông nghiệp tuần hoàn không chỉ giúp giảm chi phí, tăng hiệu quả mà còn là lời giải cho bài toán phát triển bền vững ở nông thôn. Với cách làm sáng tạo, kết hợp trồng trọt-chăn nuôi-tận dụng phụ phẩm, anh Huyên đã tạo nên một hệ sinh thái nông nghiệp “xanh”, nơi mỗi sản phẩm, mỗi phế phẩm đều được tận dụng tối đa để quay lại phục vụ sản xuất. Mô hình mang lại cho anh mỗi năm hàng tỉ đồng, nhưng giá trị lớn hơn là anh đã khẳng định được hướng đi mới cho nông dân Quảng Trị với tư duy làm nông nghiệp không chỉ để sống, mà còn để phát triển hài hòa giữa kinh tế, môi trường và xã hội.
Ông Phan Ngọc Đồng, Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông tỉnh cho biết: “Trang trại tổng hợp của anh Huyên là mô hình nông nghiệp tuần hoàn tiêu biểu của địa phương. Đặc biệt, vườn cam hữu cơ của anh là diện tích đầu tiên của xã Triệu Phong được cấp chứng nhận hữu cơ Việt Nam- một dấu mốc quan trọng khẳng định hướng đi đúng đắn của nông nghiệp hữu cơ, tuần hoàn. Thông qua mô hình, nhiều nông dân đã thay đổi tư duy sản xuất, chú trọng hơn đến chất lượng, môi trường và sức khỏe cộng đồng”.
Trong định hướng chung của tỉnh, Quảng Trị đang khuyến khích nhân rộng các mô hình nông nghiệp tuần hoàn, hữu cơ, liên kết chuỗi giá trị, hướng tới xây dựng nền nông nghiệp sinh thái-nông thôn hiện đại-nông dân văn minh. Và mô hình của anh Bùi Quang Huyên chính là minh chứng rõ nét cho hành trình ấy, hành trình của những người nông dân đang dần viết nên câu chuyện làm nông nghiệp tuần hoàn trên chính mảnh đất quê hương mình.
Ngọc Lan – Trung tâm Khuyến nông, Cổng TTĐT Sở NNMT Quảng Trị, 23/10/2025
