Cá nóc trong tiếng Anh là pufferfish (đây là từ phổ biến nhất), hoặc fugu (được dùng để chỉ món cá nóc ở Nhật Bản).
Ngoài ra, cá nóc còn có thể được gọi bằng các tên khác như:
- Blowfish: Tên này xuất phát từ khả năng phồng lên như một quả bóng của chúng khi cảm thấy bị đe dọa.
- Globefish: Tên này mô tả hình dáng tròn như quả cầu của cá.
Cá nóc gây ngộ độc là do một loại độc tố cực mạnh có tên là tetrodotoxin (TTX). Đây là một trong những chất độc thần kinh nguy hiểm nhất được tìm thấy trong tự nhiên, có khả năng gây chết người chỉ với một liều lượng rất nhỏ.
Dưới đây là cơ chế hoạt động của độc tố này:
1. Nguồn gốc của độc tố
Độc tố tetrodotoxin không phải do cá nóc tự sản sinh ra. Nó được tạo ra bởi các loài vi khuẩn cộng sinh sống trong cơ thể cá nóc. Cá sẽ hấp thụ độc tố này qua chuỗi thức ăn.
TTX tập trung nhiều nhất ở các bộ phận sau:
- Buồng trứng và tinh hoàn: Đây là nơi chứa lượng độc tố cao nhất, đặc biệt là vào mùa sinh sản của cá.
- Gan: Một trong những cơ quan chứa nhiều độc tố TTX nhất.
- Da, ruột, máu và mắt: Các bộ phận này cũng có chứa độc tố nhưng với liều lượng ít hơn.
- Thịt cá: Lượng độc tố trong thịt cá rất ít hoặc không có, nhưng có thể bị nhiễm độc nếu quá trình sơ chế không cẩn thận, để độc tố từ các bộ phận khác dính vào.
2. Cơ chế gây độc
Khi vào cơ thể người, tetrodotoxin tấn công trực tiếp vào hệ thần kinh. Nó có cơ chế hoạt động tương tự như một “ổ khóa”, khóa chặt các kênh natri trên màng tế bào thần kinh và cơ bắp.
- Ngăn chặn tín hiệu thần kinh: Các kênh natri có nhiệm vụ truyền các xung động thần kinh. Khi bị TTX khóa lại, các tín hiệu này không thể truyền đi, dẫn đến việc não không thể ra lệnh cho cơ bắp hoạt động.
- Gây tê liệt cơ: Hậu quả là người bị ngộ độc sẽ cảm thấy tê liệt dần dần, bắt đầu từ môi, lưỡi, rồi lan ra chân tay và toàn thân.
- Suy hô hấp: Khi độc tố tấn công các cơ hô hấp như cơ hoành, người bệnh sẽ không thể thở được, dẫn đến suy hô hấp và tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời.
Điều đáng nói là độc tố này rất bền với nhiệt. Đun sôi ở 100°C trong nhiều giờ cũng không thể phân hủy hoàn toàn, và hiện tại chưa có thuốc giải đặc hiệu. Do đó, cách phòng tránh tốt nhất là tuyệt đối không ăn cá nóc.
Việt Linh biên soạn
